Công khai, sáng tỏ từng đồng bạc của dân, của nước

Quang cảnh hội thảo. Đó là số liệu được Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính (Bộ Tài chính) đưa ra tại Hội thảo Khoa học “sáng tỏ tài khóa và trách nhiệm giải trình” do Viện tổ chức tại Khánh Hòa, ngày 26-7-2013. Theo ông Trương Bá Tuấn, Phó Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách Tài chính, quá trình thực hành công khai ngân sách và trách nhiệm giải trình ở Việt Nam thời gian qua đã biểu lộ nhiều bất cập. Giờ, Việt Nam là một trong số ít nhà nước trên thế giới có hệ thống ngân sách lồng ghép. Đó là, Quốc hội quyết định dự toán ngân sách, gồm cả ngân sách trung ương và địa phương, sau đó, Hội đồng dân chúng địa phương lại quyết định ngân sách địa phương trên cơ sở Quốc hội quyết định, Thủ tướng Chính phủ giao; Quốc hội ưng chuẩn quyết toán ngân sách, bao gồm quyết đoán toán của các địa phương đã được HĐND cấp dưới duyệt y. Phương thức này một mặt gây nên phức tạp trong quản lý ngân sách, một mặt thiếu sự phân định nghĩa vụ rõ ràng, dẫn đến sự trùng lặp về thẩm quyền, trách nhiệm giữa các cấp, đề nghị về bổn phận giải trình ở nhiều trường hợp rất khó thực hành. Bên cạnh đó, cách thức phân bổ ngân sách chưa tạo điều kiện và chưa tương trợ có kết quả cho việc nâng cao minh bạch và thúc đẩy trách nhiệm giải trình. Mặc dù cơ chế phân bổ ngân sách giờ được quy định công khai, có tiêu chí nhưng cách thức phân bổ không gắn với đề nghị về kết quả cần đạt được mà vẫn theo tiêu chí đầu vào là chính yếu. Theo ông Trương Bá Tuấn, hiện chưa có chế tài đủ mạnh và cơ chế ràng buộc các cơ quan, đơn vị trong quản lý, dùng và điều hành ngân sách trong thực hành công khai ngân sách và nghĩa vụ giải trình… Những hạn chế đó đã làm cho việc công khai tài khóa của Việt Nam chưa cao, việc tiếp cận thông báo về ngân sách trong nhiều trường hợp còn hạn chế. Một trong những duyên do khiến chỉ số công khai ngân sách của Việt Nam đứng ở hạng thấp là do bản dự thảo NSNN chưa được đưa ra công chúng để lấy ý kiến trước khi Quốc hội phê duyệt chính thức. Bởi công khai dự toán ngân sách trình Quốc hội được xem là một trong những dịp tốt để người dân có thể có những tiếng nói để các kế hoạch của Chính phủ trong việc huy động và phân bổ ngân sách, qua đó sẽ có những tác động tích cực đến chất lượng ngân sách. Theo TS. Đặng Văn Thanh, thu chi hôm nay phải tính đến ngày sau. Do đó yêu cầu đặt ra cần phải công khai, sáng tỏ trên nhiều lĩnh vực như việc phân bổ và giám sát ngân sách; sử dụng có hiệu quả, đúng mục đích… Ông Thanh nhấn mạnh, cần công khai sáng tỏ từng đồng tiền của dân, của nước. Công khai, minh bạch tài chính nhà nước có nghĩa là công khai trên cả 3 lĩnh vực: NSNN; các quỹ hội tụ, quỹ chuyên dùng; tín dụng nhà nước (vay và cho vay). Khuyến cáo các cơ quan quản lý, ông Thanh cho rằng, công khai thì dễ nhưng khó nhất là minh bạch. Đề cập đến vấn đề then chốt, TS Vũ Nhữ Thăng, Viện trưởng Viện Chiến lược và Chính sách tài chính quan hoài đến việc cách tân cơ chế quản lý tài chính với sự tham gia của quần chúng. # Trong việc đảm bảo tính công khai, minh bạch tài khóa. Để nâng cao hiệu quả công khai, sáng tỏ ngân sách, tăng cường sự tham gia của người dân, TS. Vũ Nhữ Thăng cho rằng, cần phải cải thiện tính sáng tỏ, công khai trong quy trình ngân sách, mở mang hình thức và nội dung công khai. “Sáng tỏ biểu đạt quyền của người dân và cũng là điều kiện cần có để bộ máy quốc gia thu nhận trí tuệ của người dân trong thực hành nhiệm vụ. Sai phạm trong việc sử dụng ngân sách có thể bắt nguồn và được che đậy bởi tình trạng thiếu công khai và sáng tỏ”, ông Thăng cho hay. Một trong những giải pháp cơ bản, quan yếu được người đứng đầu Viện Chiến lược và Chính sách tài chính khuyến nghị đó là cần nghiên cứu sửa đổi Luật Ngân sách nhà nước, hình thành các phạm vi pháp lý có tính ràng buộc để cho các cơ quan, đơn vị có cơ sở cung cấp các thông báo cần thiết cho cộng đồng, cho người dân về các kết quả sử dụng nguồn lực được giao, hình thành các cơ chế phù hợp tạo điều kiện và thời cơ để người dân tham gia vào quy trình ngân sách. Minh Anh