Blog, mạng xã hội trong khuôn khổ luật pháp và đạo đức

Đầu năm 2013, dư luận Italia đã khôn cùng bức xúc vì sau khi một video clip về một em gái được đăng tải trên facebook, Carolina Picchio 14 tuổi đã tự tận bằng cách nhảy xuống đất từ tầng ba. Trước khi trầm mình, Picchio đã để lại một thông điệp tại trang cá nhân chủ nghĩa: "Hãy dung tha cho tôi vì tôi đã không mạnh mẽ. Tôi không thể chịu đựng thêm nữa". Hội Phụ huynh Italia đã đệ đơn khiếu nại hình sự đối với facebook và công tố viên tại địa phương là Francesco Saluzzo đang xem xét sự việc. Giải đáp Telegraph, ông Saluzzo nói: "Facebook không đáp đề nghị của chúng tôi về thời kì tải lên đoạn video. Đây là một cuộc điều tra mở mà không có đối tượng nghi vấn nào có tên. Bản thân facebook không bị điều tra. Song về mặt lý thuyết, chúng tôi có thể điều tra các viên chức của facebook vì họ không đáp ứng những đề nghị này". Hiện tượng trẫm mình vì bị bôi xấu trên facebook không phải lần trước nhất xuất hiện ở Italia, năm 2012, một nam sinh 15 tuổi tại Rome cũng trẫm mình sau khi bị chỉ trích là người đồng tính trên facebook. Tương tự như vậy, là các vụ trẫm mình do bị xúc phạm trên internet, như các cái chết tức tưởi của Chevonea Kendall-Bryan ở London (Anh), Amanda Cumming ở New York (Mỹ). Ở Việt Nam gần đây, trong số nữ sinh ở Đà Nẵng bị vu cáo, bôi nhọ, xúc phạm trên trang facebook tên là "Bộ mặt thật của các hot teen Đà thành", một nữ sinh đã tự tử bằng thuốc an thần nhưng may mắn được gia đình phát hiện kịp thời. Trước đó, một nữ sinh lớp 12 ở Hà Nội cũng trầm mình bằng thuốc diệt cỏ vì bị ghép ảnh trên facebook... Như vậy có thể thấy, cùng với sức lôi cuốn và sự phát triển của nó, mặt trái của internet càng ngày càng trình bày, đưa tới hậu quả hiểm nguy cho xã hội và con người mà trực tiếp là blog, mạng xã hội (MXH). Đó cũng là kết quả một nghiên cứu về tình trạng thanh thiếu niên tự vẫn liên can đến mạng từng lớp được The Dailymail ban bố tháng 6 vừa qua; theo đó, ngày càng nhiều thanh thiếu niên sử dụng công cụ truyền thông từng lớp, công nghệ di động để giãi bày ý định tự tử và mong được viện trợ. Nghiên cứu cũng chỉ ra duyên cớ dẫn đến một số vụ trầm mình là do bị một số kẻ vô danh phá quấy, dọa dẫm trên mạng tầng lớp. Các nhà nghiên cứu chỉ trích internet vì đã cung cấp một diễn đàn toàn cầu cho thanh thiếu niên đàm đạo cách thức tự vẫn, thậm chí hình thành các thỏa ước tự sát trên mạng. Đối tượng bị tấn công trên facebook và youtube thường là nghệ sĩ, chính trị gia. Tuồng như trên internet, việc giả mạo blog, facebook của chính trị gia, người lừng danh đang trở thành một thứ "hội chứng". Điều này tạo nên loại thông báo "hư hư, thực thực" trên MXH, gây nhiễu loạn thông tin, làm phiền phức không ít người. Ở Việt Nam, một số nghệ sĩ đã bị "chơi bẩn" trên MXH, mà thủ đoạn của kẻ xấu là lập trang facebook giả lấy tên của nghệ sĩ, rồi post lên đủ thứ lố lăng như ảnh ghép, comment sốc, gán cho nghệ sĩ là gái bao, đồng tính, đưa ra phát ngôn khiến người thiếu thông báo hiểu lầm đó là quan điểm của nghệ sĩ. Như gần đây trên facebook, một số người nhận được lời mời kết thân với trang facebook của nhà thơ Hữu Thỉnh và họ đã vui vẻ nhận lời; vì không tin sao được khi giao diện của trang facebook là ảnh nhà thơ tươi cười và trụ sở Hội Nhà văn ở số 9 phố Nguyễn Đình Chiểu. Nhưng sau khi kết duyên, mọi người mới biết đó là trang facebook giả. Trong lĩnh vực kinh tế, phải kể tới vụ ba đối tượng tung tin bịa đặt trên mạng về việc bắt giữ lãnh đạo một nhà băng. Dẫu chỉ là tin đồn trên blog, được MXH lưu truyền song trên thực tiễn đã gây ảnh hưởng rất lớn tới thị trường chứng khoán, khiến gần 430 mã chứng khoán giảm điểm, tỷ giá USD liên nhà băng đã tăng từ 20.900 VND/USD lên 21.000 VND/USD. Thiệt hại là vậy, nhưng theo pháp luật hiện hành, hành vi của các đối tượng này chỉ có thể bị xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực công nghệ thông tin với mức 10 triệu - 20 triệu đồng! Theo khảo sát của VitalSmarts, đã có không ít gia đình hục hặc vì ảnh của thành viên gia đình bị tung lên mạng trong các dung mạo hổ hang, không ít nhân viên các cơ quan và công ty mượn facebook để nói xấu đồng nghiệp, nói xấu lãnh đạo. Biết thế, nhưng chính các "khổ chủ" cũng không tìm ra cách để chặn hay xóa trang facebook đó. Và chủ các website, blog, facebook giả vẫn ngang nhiên hoạt động, chủ yếu vì không bị xử lý. Đặc biệt, giới tội nhân còn lợi dụng MXH để kiếm tiền, như các nghi phạm trong một số vụ trộm ở Oregon và Utah (Mỹ) khai rằng, chúng cuỗm được hơn 120.000 USD nhờ nắm được thông tin nạn nhân tải lên facebook. Trước tình trạng vi phạm quyền tây riêng, lường đảo, xâm phạm an ninh nhà nước trên internet ngày một nghiêm trọng, các nhà nước đã tăng cường biện pháp quản lý nhà cung cấp dịch vụ mạng, quản lý người sử dụng internet. Tuy nhiên, internet đang là một "thế giới" lẫn lộn giữa ảo và thật; xen lẫn với cái tốt, cái có ích là cái xấu, cái ác hại với đủ kiểu lừa đảo, trộm cắp, đánh cắp email, mật khẩu, thông tin, xâm phạm đời tư, vu cáo, bịa đặt... Đó là "thế giới" đầy khiếm khuyết với ối quan hệ ảo được thiết lập vì ẩn danh, và sự quản lý lỏng lẻo đến mức kẻ xấu có thể móc túi thông tin ngay trước mặt chủ nhân, và có thể chửi bới vô tội vạ mà không phải chịu bất cứ nghĩa vụ đạo đức, pháp lý nào. Thực tại ấy đòi hỏi cần phải có sự quản lý, điều chỉnh của luật pháp; hay nói cách khác, đã đến lúc cần coi quyền riêng tư trên internet là một quyền của con người, cần được pháp luật bảo vệ. Các nhà cung cấp dịch vụ mạng thường lý sự rằng, họ chỉ "xây nhà rồi cho thuê", người Ở thuê mất tài sản thì phải tự chịu chứ không thể bắt họ phải chịu trách nhiệm! Tuy nhiên internet không phải là "ngôi nhà vật chất", mà là "ngôi nhà ý thức", thông tin của các blogger, thành viên MXH có được công bố, truyền hay không, phụ thuộc vào việc được tạo điều kiện để thông tin lưu thông. Do đó, không chỉ chủ website, blogger, thành viên MXH phải chịu trách nhiệm nếu có hành vi xâm phạm đạo đức và pháp luật, mà nhà cung cấp dịch vụ cũng liên đới. Áng chừng, lương tri của người có "nhà cho thuê" để đâu khi một số người Thổ Nhĩ Kỳ dùng twitter để truyền bá lời kêu gọi biểu tình, gây rối loạn và bất ổn chính trị, buộc cảnh sát phải bắt giữ 24 người theo Điều 210 Bộ luật Hình sự của nước này vì tội "thúc đẩy hận thù, ác cảm"? Các "chủ nhà" suy nghĩ như thế nào khi ở Bangladesh cảnh sát bắt giữ ba blogger vì bị kết tội bỉ báng đạo Hồi, nhà tiên tri Mohammed trên internet, làm bùng nổ một cuộc diễu hành trên khắp nước này vì những người Hồi giáo đòi tử hình các blogger vô thần? Theo ông Molla Nazrul Islam - Phó cảnh sát trưởng Dhaka, thì: "Các blogger đã làm thương tổn tình cảm tôn giáo của người dân khi họ viết ra những lời lẽ chống lại các tôn giáo khác, chống lại các nhà tiên tri và người sáng lập của các tôn giáo, bao gồm đấng tiên tri Mohammed". Nghiên cứu gần đây của Pew Internet & American Life cho biết từ năm 2006 đến nay, số thanh thiếu niên viết blog giảm mạnh. Tình trạng blogger bị "già hóa" trước nhất là do sự phát triển của MXH, sau nữa là viết blog mất thời gian mà không có thu nhập. Nên một số blogger phải cố tìm nguồn tài chính và thông báo để "nuôi" trang của mình, nếu không blog sẽ thành rác thải trên internet. Có người cho rằng viết blog là một cách tránh kiểm duyệt, trực tiếp đưa ý kiến tới công chúng; nhưng nhiều người lại lo ngại khi blogger không đưa thông báo đáng tin cậy đến xã hội thì hậu quả sẽ không thể lường hết. Thực tại cho thấy, một số người đã dùng blog để bôi nhọ, sỉ nhục người khác, dùng thông báo thiếu căn cứ để hạ uy tín người khác. Thậm chí có blog đưa thông tin bịa đặt về chính quyền, tình hình tổ quốc, tùy tiện đăng lại thông báo, hình ảnh của báo chí mà không xin phép, thậm chí xào xáo thành tài sản của mình. Có blogger chưa ý thức nghiêm trang về hậu quả của việc quảng bá tin tưởng.# Sai lạc, miễn kêu gọi được tài trợ để hoạt động. Do vậy cần khẳng định, dù thế nào cũng không thể bán rẻ giang san và lương tâm, từ bỏ trách nhiệm với từng lớp; blogger phải chịu trách nhiệm khi họ làm tổn hại tới danh dự người khác, làm ảnh hưởng đến uy tín của Nhà nước. Nên lưu ý, theo Điều 121 Bộ luật Hình sự của nước ta, "tội sỉ nhục người khác" có thể bị phạt tù đến ba năm, và nghĩa vụ tầng lớp của người viết blog còn được quy định trong nhiều điều luật khác có can dự. Hiện ở Việt Nam, với một số trường hợp, việc dùng blog, MXH một cách tùy tiện không còn dừng lại ở khuôn khổ thụ động đối với cá nhân chủ nghĩa, mà trở thành dụng cụ để một số người thực hành hành vi xâm phạm an ninh nhà nước, thứ tự và an toàn từng lớp. Bởi thế, các cơ quan chức năng cần hoàn thiện khung pháp lý đối với vấn đề quản lý internet sao cho vừa hạp với cam kết quốc tế, vừa hiệp với thực tại nước ta. Mỗi công dân, tổ chức từng lớp cần có ý thức chủ động trong khi đề cao vai trò của Hiến pháp và pháp luật, sẵn sàng nhờ tới sự can thiệp của cơ quan pháp luật nếu bị vu cáo, xúc phạm, ăn cắp thông tin qua internet. Các cơ quan quản lý quốc gia cần phát huy hơn nữa vai trò nghĩa vụ để xử lý các website, blog, ngăn chặn việc lợi dụng MXH làm ảnh hưởng tới an ninh nhà nước. Các nhà cung cấp dịch vụ internet cũng không thể vì lợi nhuận mà nhãng trách nhiệm đối với tầng lớp, con người. Hệ thống giáo dục nhà trường cần tổ chức các hình thức giáo dục, tuyên truyền giúp học sinh nắm bắt được tính văn hóa khi hoạt động trên internet. Và khi luật pháp chưa theo kịp với sự phát triển của internet, các blogger, người tham dự MXH cần tả bổn phận xã hội qua entry, status, comment. Việc này không chỉ nâng cao uy tín của mỗi người, mà còn biểu thị tính hăng hái từng lớp, làm cho họ trở thành tấm gương người khác, nhất là thế hệ trẻ, học tập và noi theo. ANH KHÔI